84. rocznica trzeciej masowej deportacji Polaków do Związku Radzieckiego

84 lata temu, NKWD rozpoczęło trzecią – z czterech – masową deportację polskich obywateli w głąb Związku Radzieckiego.  

Wywózka objęła około 80 tys. osób, głównie uchodźców wojennych przybyłych w 1939 r. na Kresy Wschodnie z centralnej i zachodniej Polski.

Najliczniejsze grupy deportowanych trafiły do obwodów archangielskiego, nowosybirskiego i swierdłowskiego oraz do republik Jakuckiej i Kraju Ałtajskiego.

Operacja Sowietów była zaplanowana i bardzo dobrze przemyślana – podkreśliła Magdalena Dzienis-Todorczuk z Biura Edukacji Narodowej IPN w Białymstoku.

– Na Wschód zostają wywiezieni uciekinierzy spod okupacji zachodniej. Przede wszystkim ludność żydowska, która obawiała się okupacji niemieckiej i uciekła na Wschód, ale później część z nich chciała jednak wrócić pod okupację niemiecką. Okazało się, że pod Sowietami życie wcale nie jest łatwiejsze, lepsze. Tych, których władze niemieckie nie przyjęły, to ci jako ewentualni szpiedzy, jako ewentualne osoby, które mogą zaburzać porządek na okupowanych terenach, też zostali wywiezieni w głąb Związku Sowieckiego – zaznaczyła Magdalena Dzienis-Todorczuk.

Funkcjonariusze NKWD wchodzili w nocy do domów i uprowadzali ludzi. Deportowani mieli prawo do zabrania jedynie najpotrzebniejszych rzeczy.

Mieczysław Pogodziński miał 11 lat, gdy jego rodzina została zesłana na Syberię.

– Pamiętam, jak przyszli do domu. Zrobili rewizję całego mieszkania, szukali broni. Potem powiedzieli, że w ciągu godziny mamy się zebrać. Załadowali nas na sanie i wywieźli na stację kolejową. Mieszkałem w osadzie Traugutówka, w osadzie wojskowej – wspominał Mieczysław Pogodziński.

Według danych NKWD w sumie zesłano około 320 tys. osób. Z szacunków władz RP na emigracji wynika, że w czterech deportacjach do syberyjskich łagrów mogło trafić nawet milion cywilów. Historycy wskazują też, że sowieckie dokumenty nie uwzględniają skazanych w trybie doraźnym i osób niezarejestrowanych.

Według szacunków, co trzeci deportowany Polak nie przeżył zesłania.

RIRM